Bir kolektif yatırım kuruluşu olan menkul kıymet yatırım fonları yatırımcıların ortak bir havuzda toplanan birikimlerini, sermaye piyasası araçlarını ve kıymetli madenleri kullanarak finansal bir yatırıma dönüştürür. Bu yatırımlar vasıtasıyla sahip olunan varlıkların tümü yatırım fonunun portföyünü ifade eder. Böylece, birikim sahiplerinin finans piyasası yatırımlarının, bir portföy yönetimi mantığında profesyonel bir şekilde yönetilmesi mümkün olurken, beraberinde yatırımcılara önemli avantajlar da sağlanmış olur. Fon portföyüne ortak olmak isteyen yatırımcılar fonun katılma paylarını satın alırlar ve her bir yatırımcının sahip olduğu katılma payı adedi aynı zamanda fona hangi oranda katıldığını belirler.
Fon portföyünün ağırlıklı ve devamlı olarak (asgari %80) hangi varlıklardan oluştuğuna bağlı olarak Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından belirlenmiş olan borçlanma araçları fonu, para piyasası fonu, katılım fonu, hisse senedi fonu, altın yatırım fonu gibi yatırım fonu türleri bulunmaktadır. Bunların dışında, diğer fonların ve borsa yatırım fonlarının katılma paylarına yatırım yapan fon sepeti fonları ve sadece nitelikli yatırımcılara satılabilen esnek yönetim stratejisine sahip serbest fonlara ilave, tek bir varlık sınıfında ağırlığı olmayıp farklı varlık sınıflarına yatırım yapabilen karma fonlar ve değişken fonlar da fon türleri arasında yer almaktadır.
Menkul kıymet yatırım fonları, en basit ifadeyle yatırımcıların birikimlerini finans piyasalarında kolektif bir şekilde değerlendirme prensibiyle hareket eder. Hisse senetleri, altın, tahvil gibi menkul kıymetlere yatırım yapılarak oluşturulan portföyler, bireysel olarak yapılabilecek yatırım tutarlarının çok üzerinde büyüklüklere ulaşabildiğinden yatırım yapılan varlıkların çeşitlendirilmesi, bu sayede riskin daha verimli bir şekilde yönetilmesi, ölçek avantajından yararlanılması söz konusu olur. Tek tek bireysel yatırımcıların piyasa gelişmelerini an be an takip etme gereksinimi olmaksızın, profesyonel yönetim hizmeti sağlar.
Fonun yatırım yaparak portföyüne dahil ettiği menkul kıymetlerin değeri arttığında fon elde ettiği sermaye kazancını fon portföyüne dahil eder, portföy değerlenir ve katılımcılarına getiri yaratmış olur. Yatırım yapılan menkul kıymet faiz veya kâr payı kazandırıyorsa, elde edilen bu kazançlar da fon portföyüne dahil edilir. Portföyün getiri yaratması için değerlenen menkul kıymetleri satması şart değildir; portföyde yer alan menkul kıymetler değer kazandığında portföyün piyasa değeri artacağından fona dahil olan yatırımcı yine getiri elde etmiş olur.
Yatırım fonu getirileri katılma payı fiyatındaki değişim ile hesaplanır. Katılma payı fiyatı kurucunun dijital kanallarında ve tefas.gov.tr’de ilan edilir. Fon portföyünde bulunan varlıkların işlem gördükleri, alınıp satıldıkları borsalarda oluşan fiyatları dikkate alınarak fon portföy değeri hesaplanır, Fon portföy değerine fonun alacakları eklenmek ve borçları düşülmek suretiyle fonun toplam değeri belirlenir, fonun toplam değeri tedavülde olan pay sayısına bölünmek suretiyle birim katılma payı fiyatına ulaşılır. Belirli bir tarihte fondan ayrılan yatırımcı o güne kadar fonun kazancında (zararından) kendi payına düşen miktarı almış olmaktadır.
Yatırım fonu hesaplamasında fon portföyündeki varlıkların değerlemelerine ek olarak, fondan karşılanacak giderlere de bakılır. Portföylerinden karşılanacak giderler, performansı doğrudan etkilemesi nedeniyle yatırımcıların yatırım kararında önemli rol oynamaktadır. Genel olarak fon giderleri arasında en büyük payı fon yönetim ücreti almaktadır. Fon yönetim ücreti fonun yönetimi karşılığında ödenen ücret olup her gün için fon toplam değerinin belirli bir oranı olarak hesaplanmaktadır. Fon yönetim ücreti oranına fon izahnamelerinde ve yatırımcı bilgi formlarında yer verilmektedir.
Yatırım fonları portföy yönetim şirketleri tarafından kurulur ve yönetilir. Kurucuların fon izahnamesinde ilan edilen katılma payı alım/satımına aracılık eden finansal kuruluşlardan fon katılma payları alınabilir ve satılabilir. Ayrıca, günümüzde birçok yatırım fonu Türkiye Elektronik Fon Dağıtım Platformu (TEFAS)’ta işlem görmektedir. Bu fonlar TEFAS’a üye tüm banka ve aracı kurumlar üzerinden mobil uygulamalardan, şubelerden, ATM’lerden veya internet şubelerinden alınıp satılabilir.
Katılma payı birim pay fiyatı, payların alınıp satıldığı platformlarda ve TEFAS’ta ilan edilir. İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. tarafından sunulan Fon Bilgilendirme Platformu’nda da fonlara ilişkin birçok veri ve istatistik yatırımcıların erişimine açıktır. Bunlara ilave olarak portföy yönetim şirketleri internet/mobil uygulamalarında fonların fiyatlarını günlük olarak ilan etmektedir.
Fonların alım ve satımında izahnamelerinde belirtilen esaslar geçerli olmaktadır. Alım satım talimatlarının gerçekleşme tarihi belirli valör uygulamalarından yurt içi ve yurt dışı tatil günlerinden etkilenebilir. Alım satım esasları izahnameleri ve yatırımcı bilgi formlarından detaylıca incelenmelidir.
Fonların Avantajları Nelerdir?
Her yatırımcı kendisi için “en iyi yatırım fonu” arayışındadır ve bu sorunun cevabı her yatırımcı için farklıdır. Yatırımcıların kendi ihtiyaçlarına, yatırım vadelerine, risk algılarına göre kendilerine uygun yatırım fonunu bulmaları gerekir. Ayrıca makroekonomi ve piyasa konjonktürüne göre dönemsel olarak farklı yatırım fonları öne çıkmaktadır. Yatırım fonu önerileri oluşturmak için portföy yönetim şirketleri tarafından genel yatırım tavsiyesi kapsamında farklı risk profillerine uygun fon dağılım modellerini belirli frekanslarda yayınlayabilmektedir. Yatırımcılar, İş Portföy web sitesi ve mobil uygulamasında yer alan Risk Profili Anketi’ni yanıtlayarak risk profillerini öğrenebilirler.
Yatırım fonları teminat olarak da kullanılabilirler. Yatırım fonu teminat değeri, yatırım fonu yatırımlarınızı bir kredi için teminat olarak kullandığınızda, kredi verenin yatırım fonu katılma paylarınıza ne kadar değer biçtiğini temsil etmektedir.
Yatırım fonları, bireylerden topladıkları sermaye karşılığında, hisse senetleri, tahviller ve değerli metaller gibi finansal varlıklardan oluşan portföyleri yönetir. Her yatırımcı, fonun sahip olduğu varlık havuzuna katılım payı alarak ortak olur ve portföydeki getirilerden payına düşen kazancı elde eder.
ESG yatırımları, işletmelerin ESG sürdürülebilirlik hedefleri kriterlerine uygun şekilde faaliyet göstermesini teşvik eder ve yatırımcılar için uzun vadeli yatırımlarına değer yaratmayı hedefler. Bu yazıda ESG yatırımları, kriterleri ve finansman mekanizmaları ele alınmaktadır.
